تایر (tire) یا لاستیک خودرو عبارست از از بخشی از سیسستم شاسی خودرو یا بخشی از بدنه یک وسیله نقلیه که به صورت حلقه بر دور چرخ قرار گرفته است تایر ها برای محافظت و عملکرد بهتر چرخ هنگامی چرخ روی زمین است به وجود امده اند.
تایر قطعه پلاستیکی است که به روی چرخ سوار میشود ،به نحوی که با سطح زمین همواره در تماس است و با کاستن شدت ضربات ناشی از جاده و تحمل بار وارد شده حرکت چرخ را بسیار آسان میکند. بیشتر تایر ها با هوا پر میشوند و از لاستیک یا پلاستیک های مصنوعی ،که رفتاری مشابه لاستیک دارند ساخته میشوند. برخی از تایر ها با سیم یا نخ تقویت میشوند که با آنها رادیال می‌گویند
تایر از وا‍ژه ی فرانسوی” TIRER” به معنای کشیدن ، ریشه گرفته است .این نامگذاری به علت آن است که در گذشته تایر به تسمه اهنی و سیم های زخیمی که به دور چرخ کالسکه ها و ارابه ها کشیده می‌شد می‌گفتند . در آهنگری به سبک فرانسوی تایر لفظی بوده که برای تولید میله های های اهنی استفاده میشده. یکی از نخستین بارهایی که کلمه تایر در زبان انگلیسی مشاهده شده به سال ۱۸۵۳ برمیگردد که در ان زمان ، در لندن، مقاله ایی بعنوان “فواید استفاده از چرخ های پهن” چاپ شد. در این مقاله روش فرانسوی متداول حفاظت از چرخ ها بگونه ایی که دور چرخ چوبی را با تسمه فلزی ، که خم میشده ( همان تایر) می پوشاندند.
همینطور در ان مقاله نوشته شده بود که فرانسوی ها برای محافظت بیشتر از چرخ وسایل نقلیه خود تایر های فلزی را گرم میکردند تا منبسط شوند و سپس ان ها را برروی چرخ های چوبی گاری نصب میکردند. هنگامی که چرخ در اب فرو میرفت فلز سخت شده و به چرخ میچسبید. رابرت تامسون در سال ۱۸۴۵ میلادی تایر بادی را اختراع کرد و جان بوید دانلوپ در سال ۱۸۸۸ ان را تکمیل کرد.
اکثر مردم این اندیشه را دارند که تایر در خودرو ها نسبت به بقیه اعضا ، اهمیت کمتری دارد.
حال آنکه تایر ها، مهمترین بخش سیستم شاسی خودرو هستند. تایرهای مناسب
باعث لذت بخش بودن رانندگی و راحتی فرمان پذیری میشوند اما تایرهای نامنساب
لذت رانندگی را از بین می‌برند.
در بخش های مختلف سیستم شاسی که عبارت اند از:چرخ و تایر- ترمز- فرمان – تعلیق و
فریم، اگر اهمیت چرخ و تایر نسبت به سایر اعضا بیشتر نباشد کمتر نیست. اهمیت چرخ
ها و تایر ها، در زمینه های ایمنی خودر، نرمی حرکت و فرمان پذیری و بخش اقتصادی خودرو قابل بحث میباشد. هرچند تمام بخش های ذکر شده به گونه ایی با هم در ارتباط هستند. به مثال زیر دقت کنید:
فشار باد زیاد تایر، مقاومت غلتشی (rolling resistance) را کاهش داده و اقتصاد
سوخت را در حدود ۳ تا ۴% در سرعت های بالا بهبود می بخشد در حالی که نرمی
رانندگی را از بین می برد و عوارض جاده را مستقیم به اتاق و سرنشینان منتقل میکند.
انواع تایر ها بر اساس لایه گذاری:
دو نوع اصلی ساختار تایر ها در سطح وسیعی کاربرد دارند، تایر های رادیال و بایاس
. در سال های گذشته تایر های بایاس به عنوان محصول استاندارد خودروسازی های امریکایی مورد استفاده قرار میگرفته و تا اواخر در ۶۰ میلادی- که مزایای تایر های رادیال برهمه مشخص شد- محصول مورد استفاده کمپانی های امریکایی بوده است.در طول چند دهه، تایر های رادیال از روی سواری ها جایگزین تایر های بایاس شدند. بطوری که امروزه تمام خودرو های جدید و بیشتر سبک از تایر رادیال استفاده میکنند.
تایرها را میتوان بصورت رادیال، بایاس (مورب متقاطع) و بایاس منجید دار (مورب
متقاطع منجید دار) لایه گذاری کرد.
تایر رادیال:
برای ناظر غیر حرفه ای همه تایر ها یکسانند. اما اگر به دقت توجه شود،خواهید دید که
ساختمان تایرهای مدرن تا چه اندازه در مصرف سوخت، کشش، فرمان پذیری، نرمی
خودرو تاثیر دارند.
امروزه تایر هایی تولید میشوند که در ساخت انها از دویست ماده اولیه استفاده میشود،
لایه ها و الگو های اج توسط کامپیوتر طراحی میشوند و دارای کمربند های فولادی با
ساختار پیچیده میباشند. امروزه بسیاری از خودرو سازان بعلت فرمان پذیری عالی
ترجیح داده اند از این کلاس تایر استفاده کنند. در ساختار تایر رادیال، لایه های موازی
که از جنس الیاف لاستیک اندود شده میباشند و توسط سیمهای نایلونی، ابریشم
مصنوعی، پلی استر یا فایبرگلاس تقویت میشوند، بطور مستقیم از یک لبه تا لبه دیگر
میروند و زاویه تقریبا ۹۰ درجه ای با دیواره محیطی تایر به وجود میاورند. این ساختار
دیواره های جانبی انعطاف پذیری را فراهم کرده و رانندگی نرم را موجب میشود.
در ساختار تایر رادیال، استحکام تایر در راستای حرکت، بوسیله یک کمربند محکم از
جنس الیاف یا سیم های فولادی که بین لایه داخلی و سطح اج دار خارجی قرار گرفته
است، تامین میشود. در هنگامی که خودرو در حال دور زدن است، این تسمه یا کمربند
به ثابت و محکم نگه داشتن سطح اج دار کمک کرده، و سطح اج دار را به رغم
انحراف جانبی تایر، روی سطح جاده به صورت مسطح نگه میدارد.
البته امروه تایرهای رادیال تمام سیمی هم در اتوبوس ها و هم خودورهای کشنده مورد
استفاده قرار گرفته و هم رفته رفته وارد خودورهای دیگری همانند کامیونت ، مینی
بوس و وانت بارها شده اند. البته می بایستی توجه داشته باشید که ساختار تایرهای
رادیال تمام سیمی اتوبوسی (علی رغم یکسان بودن سایز) با تایرهای کشنده ها تفاوت
داشته و هر تایر برای کاربرد خاص خود طراحی شده است.
همچنین نسل جدید این تایرها با ارتفاع دیواره کوتاه تر نیز به تازگی توسط تولید کنندگان
تایر، تولید و روانه بازار شده اند. گروه صنعتی بارز به منظور کمک به ناوگان
خودورهای قدیمی نیز تایرهای رادیالی را در سایز ۲۱ R 14 تولید نموده است که نسبت
به تایرهای چینی موجود در بازار ساختار قویتری داشته و مواد بیشتری در آن بکار
رفته است. وزن این تایرها از همتای چینی خود حدود ۲۶ کیلوگرم سنگین تر بوده و
یک لایه بیشتر دارد. بر اساس آمارهای اعلام شده در منطقه خاورمیانه نیز حدود ۲۲ کارخانه تایرسازی وجود دارد که از این تعداد ۹ کارخانه با ظرفیت اشتغال حدود ۱۴هزار نفر در ایران واقع شده است. این در حالی است که این صنعت زمینه اشتغال‌زایی ۷۰هزار نفر را به صورت غیر مستقیم در پی داشته است. بر اساس آمارها، حدود ۱۵ تا ۲۰درصد از نیاز ۲۳۰هزار تنی بازار داخلی به انواع تایر، از طریق واردات انجام می‌گیرد و این در حالی است که تولید سالانه تایر در ایران پاسخگوی نیاز بازار داخلی است.
کارخانه‌های تایرسازی ایران
صنعت تایر ایران از ۹ شرکت تولیدکننده تایر تشکیل شده که شناخت صحیح از فناوری و ظرفیت‌های هرکدام از این شرکت‌ها در ترسیم وضعیت موجود صنعت تایر کشور می‌تواند موثر باشد.
شرکت کیان‌تایر (لاستیک البرز)، شرکت ایران‌تایر، شرکت لاستیک دنا، شرکت لاستیک پارس، مجتمع صنایع لاستیک کرمان، مجتمع صنایع لاستیک یزد، مجتمع صنعتی آرتاویل تایر، شرکت کویرتایر و شرکت ایران یاسا تایر و رابر مجموعه ۹ شرکتی هستند که در زمینه تولید انواع تایرهای سواری، وانتی، باری و صنعتی، تایر و تیوپ دوچرخه و موتورسیکلت، تولید تایرهای بایاس و رادیال بلت نخی، تایرهای سواری بلت سیمی در حال فعالیت هستند. ضمن آنکه اغلب این کارخانه‌های تایرسازی، فناوری‌های خود را از شرکت‌های مطرح تولیدکننده خارجی از جمله بریجستون، پیرلی ایتالیا، ماتادر اسلواکی و دانش فنی ژاپن بهره گرفته‌اند.
منابع: تکنولوژی شاسی خودرو نوشته مهندس حسین رمضانی و سایت ویکی پدیا
گرداورنده: پرهام صیادی
