آلودگی هوا باز هم میهمان ناخوانده شهرهای ایران شده است. باز هم شاهد هوای دودگرفته‌ای هستیم که بالای سطح شهرها را فراگرفته در حالی که عنوان شد روز دوشنبه آلوده‌ترین روز امسال بوده است.
آلودگی هوا باز هم میهمان ناخوانده شهرهای ایران شده است. باز هم شاهد هوای دودگرفته‌ای هستیم که بالای سطح شهرها را فراگرفته در حالی که عنوان شد روز دوشنبه آلوده‌ترین روز امسال بوده است. اینکه افراد سالخورده، کودکان و سایر گروه‌های حساس دراین روزها کمتر بیرون از منزل تردد کنند، گره حل این معضل نیست اما نمی‌توان انتظار داشت این معضل بزرگ که حاصل سال‌ها بی‌مهری و بدرفتاری با طبیعت است یک شبه باز شود. در گذشته عامل اصلی تولید دود و دم اگزوز اتومبیل بود زیرا پتروشیمی‌ها بنزینی تولید می‌کردند که این بنزین سرشار از «بنزن» بود. بنزن ماده‌ای سرطان زاست اما استاندارد شدن بنزین و عدم استفاده از مواد خطرناک برای سلامتی بشر در استاندارد یورو-۴ لحاظ شده است. باید گفت اقداماتی که تاکنون برای کاهش آلودگی هوا انجام شده لازم بوده اما کافی نبوده است.
خودروها و افزایش آلودگی
حذف بنزین داخلی سرطان‌زا اصلی‌ترین اقدامی بود که برای کاهش آلودگی هوا صورت گرفت در حالی که همه فاکتورهای دیگر آلوده‌کننده هنوز هم به قوت خود باقی هستند. در حال حاضر بیش از ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار خودرو در پایتخت تردد می‌کند که علاوه بر افزایش آلودگی هوا باید گفت خیابان‌ها ظرفیت این حجم خودرو را ندارند. این به استثنای آمار سرسام‌آور موتورسیکلت‌های دودزا و سایر مینی بوس‌ها و ناوگان حمل و نقل عمومی فرسوده است که خودشان بار اضافی افزایش معضل آلودگی هوا به شمار می‌روند.
وارونگی دما
مسیر اصلی و جهت وزش باد در پایتخت مسیر غرب به شرق است که متاسفانه اکثر ساختمان‌های بلندمرتبه تهران در این مسیر ساخته شده و این خودش یعنی ایجاد یک سد بزرگ در جهت وزش باد برای خارج کردن آلودگی و جابه‌جایی آن. ایستایی هوای تهران در فصل سرد باعث افزایش آلودگی می‌شود. وارونگی هوا فرایندی است که طی آن در فصول گرم دود و دم ناشی از تردد خودروها و صنایع آلاینده بالای شهرها جمع می‌شود و این دود و دم در فصل سرد به نزدیک زمین می‌آید تا هوای سرد و سالم بالا رفته و جای آن را بگیرد. این هوای دود گرفته که در فصل گرم تشکیل می‌شود و بالای سطح شهرها را فرا می‌گیرد در بقیه فصول سال مانند دم‌کنی عمل می‌کند و باعث می‌شود زیر سطح آن لایه حرارتی قرار بگیرد و این لایه محافظ اجازه نمی‌دهد هوا با وزش باد جابه‌جا شود.
توسعه حمل و نقل عمومی
مترو و توسعه آن اصلی‌ترین و راهگشاترین راهکار برای حل معضل آلودگی هواست. در حال حاضر سالانه ۲۵ کیلومتر بر خطوط مترو در تهران افزوده می‌شود و این یک رکورد جهانی است. علاوه بر این هر شهروند تهرانی در حال حاضر سهمیه ۱۷ متر فضای سبز دارد و باید این سهم مورد توجه قرار بگیرد و بیشتر شود. از سوی دیگر اتوبوس‌های BRT نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا دارند زیرا این اتوبوس‌ها با تردد در مسیرهایی که خودروهای شخصی امکان ورود به محدوده آن را ندارند تمایل برای سفر کردن با آنها در مواقع پرترافیک را بیشتر می‌کنند.
خودروهای بی‌کیفیت داخلی
در این میان وقتی ۱۲۰ هزار خودرو به خیابان‌ها اضافه می‌شود دیگر نمی‌توان انتظار داشت گره ترافیکی و آلودگی هوا برطرف شود. خودروسازان داخلی باید به مساله آلودگی هوا توجه کرده و برای ارتقای محصولات خود بکوشند. خودروهای بی‌کیفیت که از نظر استانداردهای زیست محیطی به هیچ‌وجه تایید نمی‌شوند گره آلودگی هوا را به کلافی سردرگم تبدیل می‌کنند که دیگر قابل باز شدن نیست. هر چقدر هم که ناوگان حمل و نقل عمومی را گسترش دهیم و برای استفاده مردم از آن فرهنگ‌سازی کنیم نمی‌توان انتظار داشت با آوردن یک دفعه این حجم خودرو به خیابان‌ها مشکلات برطرف شود.
خودورهای تک‌سرنشین
توسعه حمل و نقل عمومی مستلزم کنترل خودروهای تک سرنشین است در حالی که این اقدام نیز سختی‌های خاص خودش را دارد. در ایالات متحده آمریکا تردد خودروهای تک سرنشنین ممنوع است. این ممنوعیت باعث شده در درجه اول در مسیرهایی که تردد تک‌سرنشین‌ها آزاد است صف عریض و طویلی ایجاد شود و همه بخواهند از آن مسیرها به جای مسیر اصلی تردد کنند. در کنار آن افرادی که مجبورند با خودروی شخصی خود از مسیری هرروز تردد کنند باید حتی دست به گریبان افراد دیگر شده و به آنها پول پرداخت کنند تا در خودروی آنها بنشینند که بتوانند تردد کنند. استفاده از بادکنک یا ماکت نیز یکی دیگر از شگردهای افراد برای دور زدن قانون و تردد با خودروی شخصی است. اگر عبور و مرور خودروهای تک سرنشین در کشور ممنوع شود باید گفت خیابان‌ها و کوچه‌های تنگ و غیراستاندارد کشور ظرفیت تردد این حجم خودرو و یورش احتمالی آنها را به مسیرهای جایگزین ندارد و مشکلات ترافیکی تشدید می‌شود. در این وضعیت ترافیکی ایجاد می‌شود که همه اتوبان‌ها و شاهراه‌ها قفل می‌شوند.
راهکارهای کاهش آلودگی
قالیباف، شهردار تهران، چندی پیش اعلام کرد دو سلاح برای از بین بردن معضل آلودگی داریم. سلاح اول افزایش فضای سبز است و سلاح دوم توسعه خطوط مترو است. اگر ما بتوانیم خطوط مترو را به همه نقاط پایتخت بکشانیم مانند شهر لندن می‌توانیم انتظار داشته باشیم به میزان زیادی از حجم تردد‌های داخل شهری کم شود. ممنوعیت ورود خودروها به خیابان‌های اصلی و شلوغ در ساعات اوج ترافیک نیز طرح خوبی بود و این روزها دیگر با مبلغ سه میلیون تومانی که برای خریدن طرح ترافیک تعیین شده کمتر کسی حاضر می‌شود برای تردد در این مسیرها این مبلغ را بپردازد. به نظر من اگر با فرهنگ‌سازی نمی‌توان افراد را وادار به استفاده از حمل و نقل عمومی کرد با جریمه نیز این اتفاق نمی‌افتد، در حالی که اگر مردم ببینند تردد با وسیله عمومی به نفعشان است حتما ترجیح می‌دهند آن را انتخاب کنند. بالا بردن هزینه تردد با خودروی شخصی مانند قیمت بنزین و به همان نسبت کاهش قیمت تاکسی و اتوبوس و افزایش تعداد آن از اقدامات عملیاتی کاهش آلودگی هواست. با این وجود نباید و نمی‌توان انتظار داشت معضل آلودگی هوای تهران و کشور به این زودی‌ها برطرف شود زیرا برنامه ریزی و نتیجه گرفتن از برنامه‌های اجرایی در این زمینه نیازمند اختصاص زمان و بودجه است.
