این روزها که صنعت قطعه با چالش‌های زیادی، از کاهش ظرفیت تولید گرفته تا تعدیل نیروی کار دست به گریبان است، بسیاری از کارشناسان، صنعت قطعه را چشم اسفندیار صنعت خودرو کشور می‌دانند اما به نظر می‌رسد برای حل این مشکل لازم است ابتدا نقاط آسیب این صنعت واشکافی شود تا با رفع تهدیدهای صنعت قطعه‌سازی، صنعت خودروسازی کشور نیز به سامان برسد.
نبود ارتباط صنعت و دانشگاه
عضو هیات‌علمی دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت گفت: نخستین آسیب‌پذیری این صنعت در ارتباط با شرکای خارجی است، چراکه در این مدت بسیاری از آنها نتوانستند به دانش فنی موردنیاز دست پیدا کنند و توانمند شوند، این در حالی است که هرگونه مشکل در این زمینه کل مجموعه را دچار بحران خواهد کرد. ابوالفضل خلخالی افزود: دانش فنی در میان قطعه‌سازان داخلی به معنای توانمندی طراحی هنوز شکل نگرفته و این قابلیت وجود ندارد که یک خودروساز، یک قطعه یا مجموعه جدیدی را با قابلیت‌های جدید درخواست دهد و صنعتگران این حوزه بتوانند نسبت به طراحی و تحویل آن اقدام کنند. وی با بیان اینکه مسئله دیگر مواد اولیه است، تصریح کرد: بسیاری از مواد اولیه یا زیرسیستم‌ها و قطعاتی که در مجموعه قطعه‌سازی مورداستفاده قرار می‌گیرد، از طریق واردات تامین می‌شوند، این در حالی است که دسترسی به مواد خام در داخل کشور زیاد است اما آنچه موردنیاز این صنعت بوده، مواد فناوری شده‌ای است که در کشور تولید نمی‌شود و از آنجا که ارتباط لازم بین دانشگاه و صنعت برقرار نیست و اطلاعاتی که در دانشگاه وجود دارد وارد جامعه صنعت نمی‌شود، در نتیجه صنعتگر حلقه گمشده‌ای به شمار می‌رود که از آن اطلاعات بی‌خبر است و این روند نشان از این دارد که دانش دانشگاه‌ها به صنعت منتقل نمی‌شود، در صورت محقق شدن این ارتباط در بسیاری از بخش‌ها نیاز به واردات نخواهیم داشت.
استاد دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت در ادامه گفت: تولیدکننده برای تولید نیاز به دانش فنی دارد که می‌تواند آن را از مسیر مطالعات دانشگاهی کسب کند، اما متاسفانه امروز ترجیح این است مواد اولیه خریداری و وارد کند و چرایی این موضوع، مسئله‌ای است که باید موردبررسی قرار گیرد که آیا این روند مربوط به اقتصاد بوده یا مربوط به سیاست‌گذاری کلان کشوری است.
ضرورت تولیدمحوری
امرالله امینی، عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه نیز در همین‌باره گفت: در شرایط امروز کشور، رکود تورمی باعث شده تولید با ضربه‌هایی مواجه شود، هرچند در شرایط رکود اقتصادی، بیشترین آسیب را طرف عرضه و تولیدکننده می‌بیند که در این شرایط استفاده از محصولات وارداتی برای مصرف‌کننده به صرفه‌تر خواهد بود و این شرایط زنگ خطری برای قطعه‌سازی به شمار می‌رود. وی افزود: این آسیب‌ها ناشی از رکود تورمی، قیمت ارز، بهره بالا، مسائل مالیاتی و دیگر عواملی است که قدرت رقابت را از تولیدکننده داخل گرفته است، ضمن آنکه قطعه‌سازی ایران در شبکه جهانی ورود پیدا نکرده است. بنابراین راه خروج از بحران، اصلاح ساختارهای داخلی خواهد بود، چراکه در این شرایط همه امور در خدمت تولید قرار گرفته و همه سازهای ذهنی و فکری مسئولان و سیاست‌گذاران به سمت تولیدمحوری حرکت می‌کند تا انگیزه لازم ایجاد شود. این استاد دانشگاه با اشاره به قیمت تمام شده بالا در صادرات که ناشی از تورم بسیار است، اظهار کرد: در این شرایط قدرت و توان رقابت از قطعه‌ساز گرفته می‌شود که برای رهایی از این فضا باید نسبت به ایجاد تقاضا اقدام کرد. از سویی تعدد واردکننده‌های قطعات افزایش پیدا می‌کند.
ضرورت سرمایه‌گذاری جدید
امیرحسن کاکایی، عضو هیات علمی دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت نیز گفت: درحال‌حاضر مشکل عمده صنعت خودرو و قطعه نبود سرمایه‌گذاری‌های جدید است. مدت‌هاست تزریق سرمایه جدید با هدف ارتقا و نوسازی خطوط تولید و فناوری در این صنایع رخ نداده که این روند باعث شده صنعت قطعه‌سازی رشد نکرده و بخش‌هایی از آن به‌تدریج رو به نابودی برود که البته ریشه این موضوع به عملکرد صنعت خودروسازی برمی‌گردد. وی ادامه داد: متاسفانه در چند سال اخیر به‌تدریج سیاست‌هایی در صنعت خودروسازی پیاده شده که منجر به تعطیلی بسیاری از واحدهای تولیدی شده است. در ۸ سال گذشته گرایش صنعت خودرو به چین باعث تضعیف این صنعت شده که با توجه به این شرایط، نیاز امروز این صنعت بازنگری و جهش فناوری است زیرا خطوط تولیدی که در گذشته روزآمد بوده‌اند، امروز به نوعی مستهلک شده و نیاز به سرمایه‌گذاری جدید دارند. کاکایی با تاکید بر اینکه امروز قطعه‌سازان دچار افول شده‌اند زیرا مراحل رشد خود را طی نکرده‌اند، ادامه داد: اتفاقی که باید در مسیر رشد کشور در ۲۰ تا ۲۵ سال گذشته در این بخش می‌افتاد، به وجود آمدن قطعه‌سازان «تیروان» بود. این مفهوم شامل مجموعه‌های بزرگی از قطعه‌سازان قدرتمند خواهد بود که ممکن است ده‌ها قطعه‌سازی را در بر گیرد. تیروان‌ها توان مهندسی قوی و توسعه محصول را در خود دارند و توان توسعه محصول جدید در کنار آنها ایجاد می‌شود.
او ادامه داد: امروز در دنیا خودروسازان بسیاری از مجموعه‌های خود را طراحی نمی‌کنند بلکه این وظیفه را مجموعه‌سازان برعهده دارند، اما متاسفانه این نهادها و سازمان‌های بزرگ در ایران شکل نگرفته‌اند. این در حالی است که توسعه فناوری نیاز امروز به شمار می‌رود و تیروان‌ها به دلیل اینکه یک فرآیند انسانی- سازمانی است، یک شبه ایجاد نمی‌شوند. این استاد مهندسی صنعت خودرو به تکیه کشور بر واردات در صنعت خودرو اشاره کرد و گفت: متاسفانه شرکت‌های بزرگ امروز بیشتر واردکننده فناوری‌اند به طوری که تنها تولیدکننده محصول هستند نه نوآور در محصول جدید ؛ که این امر نقطه آسیبی برای صنعت قطعه خواهد بود. در دهه گذشته سلسله تحولاتی در این صنعت هرچند به طور ناقص رخ داد اما اگر این اتفاق نمی‌افتاد، در دنیای رقابتی امروز حرف زیادی برای گفتن نداشتیم و به زمین می‌خوردیم. بنابراین با تزریق سرمایه جدید در صنعت، برنامه مدونی نیاز است که کار را هدایت کرده و به پیش ببرد. کاکایی ادامه داد: اتفاقی که در چند سال اخیر افتاد این بود که بسیاری از قطعه‌سازان چینی جایگزین قطعه‌سازان داخلی شدند زیرا نتوانستند در محصول و فرآیند تولید نوآوری داشته باشند. بنابراین به‌نظر می‌رسد حتی با وجود سرمایه‌گذاری‌های لازم نیز در صورت متحد نبودن قطع‌سازان، تغییرات اساسی به ویژه در بخش مهندسی ایجاد نمی‌شود و در بازی رقابت امکان حضور نداشته و حذف خواهیم شد. بنابر اظهارات کارشناسان و فعالان صنعت قطعه‌سازی، نبود ارتباط صنعت با مراکز دانشگاهی کشور به لحاظ دانشی صنعت قطعه‌سازی را آسیب‌پذیر کرده است. همچنین تزریق نشدن سرمایه‌های جدید در بخش دستگاه‌ها و ماشین‌آلات، برای نوسازی و همراه شدن با فناوری روز دنیا نیز این صنعت را در امر تولید به شدت مستهلک و ضربه‌پذیر کرده است.
منبع: صمت
